I.
PAGKILALA SA MAY AKDA
Benjamin P. Pascual
Ang nobelistang si Benjamin P. Pascual ay
ipinanganak sa lungsod ng Laoag, Ilocos Norte. Marami na siyang naisulat na
maikling kuwento sa wikang Ilokano at nakasulat na rin ng dalawang nobela sa
wikang ito. Naisalin niya sa wikang Ilokano ang Rubaiyat ni Omar Khayam. Ilan
sa mga isinulat ni Benjamin P. Pascual ay ang Babaeng Misteryoso, Lalaki sa
Dilim, Landas sa Bahaghari at isa sa mga sikat na maikling kuwento na kanyang
nailimbag ay Ang Kalupi. Isa sa mga bagay na nag-udyok sa kanya upang likhain
ang kuwentong ito ay gusto niyang ibahagi sa mga tao ang kawalan ng hustisya sa
ating lipunan at ang sanhi ng maling akala.
II.
URI NG PANITIKAN
Ang Kalupi ay isang maikling kuwento. Ito ay
nagpapakita ng realidad na may mga bagay na hindi nabibigyang hustisya sa
lipunan. Ang maikling kuwento ay isang maigsing salaysay hinggil sa isang
mahalagang pangyayaring kinasasangkutan ng isa o ilang tauhan at may iisang
kakintalan o impresyon lamang. Isa itong masining na anyo ng panitikan. Tulad
ng nobela at dula, isa rin itong paggagad ng realidad, kung ginagagad ang isang
momento lamang o iyong isang madulang pangyayaring naganap sa buhay ng
pangunahing tauhan. Si Edgar Allan Poe ang tinuturing na “Ama ng Maikling
Kuwento.”
III.
TEORYA NG PANITIKAN
Teoryang
Realismo
Ang
Kalupi ay isang teoryang realismo dahil layunin nito na ipakita ang mga
karanasan at nasaksisan ng may-akda sa kanyang lipunan. Samakatuwid, ang
panitikan ay hango sa totoong buhay ngunit hindi tuwirang totoo sapagkat
isinaalang-alang ng may-akda ang kasiningan at
pagkaepektibo ng kanyang sinulat.
IV.
LAYUNIN NG AKDA
Ang layunin ng may akda ay maipakita ang realidad
at mamulat ang mga tao sa tunay na mga pangyayari sa lipunan at sa mundong
ating ginagalawan, ang kawalan ng hustisya at epekto ng mapanghusgang isipan ng
tao. Sinasalamin nito ang katotohanan na hinuhusgahan ang isang tao base sa
anyo at estado nito sa buhay. Ipinapakita sa Ang Kalupi ang isyu ng kahirapan
ang nagiging dahilan ng kawalan ng boses at balakid sa hindi pagkamit ng
hustisya.
V.
TEMA O PAKSA NG AKDA
Ang tema o paksa ng akda ay makabuluhan sapagkat
ito’y nagpapamulat sa mga mambabasa kung ano ang magiging epekto ng mapanghusgang
isipan ng tao dahil lamang sa pisikal na anyo o kalagayan ng isang tao. Maaari
ding sabihin na ang paksa o tema nito ay napapanahon sa kadahilanang maraming
namamatay at biktima ngayon na kailanman ay hindi parin nakakamtan ang hustisya
na inaasam-asam.
VI.
MGA TAUHAN O KARAKTER SA AKDA
1. Aling Marta – isang pangkaraniwang nanay at
asawa na nagsusumikap para sa kinabukasan ng mahirap nilang pamilya. Mayroon
siyang anak na dalagang magtatapos na ng hayskul. At bilang regalo ditto, ay
surpresa niya itong hahandaan. Ang tanging pangarap niya ay makapagtapos ng
kolehiyo ang kanyang dalaga at umunlad ang kanilang buhay. Siya ay may
katandaan na at medyo mainitin na ang ulo, mapagmarunong a otoridad at
makakalimutin minsan. Minsan may pagkasinungaling din at mapanghusga sa ibang
tao.
2. Andres Reyes – Gusgusing batang aksidenteng
nabangga si Aling Marta at napagbintangang nagnakaw ng kanyang pitaka. Siya ay
walang permanenteng tirahan, minsa’y tumutuloy sa kanyang tiyahin o di kaya’y
sa kanyang lola. Kahit na anak-mahirap, hindi ito magnanakaw. Siya ay
nasagasaan habang tumataka kay Aling Marta at yumaon ay binawian ng buhay.
3. Mga Pulis – Sila ang humuli at nag-imbestiga sa
inaakusang pagnanakaw ng kalupi ni Aling Marta.
4. Aling Godyang – Ang tinderang inutangan ni Aling
Marta ng pambili ng panghanda.
5. Dalagang Anak ni Aling Marta – Ang magtatapos sa
hayskul at paghahandaan ni Aling Marta ng garbansos na siyang paborito nito.
6. Asawa ni Aling Marta – Matiyagang naghahanap
buhay para sa kanyang pamilya. Siya ay mahilig manigarilyo at siyang kumuha sa
kalupi ni Aling Marta ng walang paalam kaya niya ito nalimutan.
VII.
TAGPUAN O PANAHON
1. Maliit na barung-barong – Isang bahay na
tinitirhan ng pamilya ni Aling Marta. Dito naiwan ni Aling Marta ang kanyang
kalupi na pinaniniwalaang kinuha ni Andres Reyes.
2. Pamilihang bayan ng Tondo – Dito palaging
namimili si Aling Marta. Dito rin niya natuklasan na wala sa kanyang bulsa ang
kanyang kalupi.
3. Kalsada malapit sa outpost – Dito kinausap ng
Pulis ang bata. Sa lugar na ito binawian ng buhay ang bata.
VIII.
MGA KAISIPAN O IDEYANG TAGLAY NG AKDA
Sa maikling kuwento ni Benjamin Pascual,
ipinapakita ang pagiging mapanghusga ng lipunan dahil lamang sa panlabas na
anyo ng isang tao. Sinsabi sa atin ng manunulat, na hindi dahil sa gusgusin at
mahirap ang isang tao, ay magnanakaw na ito. Sinasalamin din ng akdang ito ang
katotohanang mahirap makamit ang hustisya para sa mga dukha. Ang gustong
ipabatid sa atin ng manunulat na hindi tamang maghusga tayo ng walang sapat na
batayan. Isipin munang mabuti ang sitwasyon, at huwag magpadalos dalos.
IX.
BUOD
Mataas na ang araw nang lumabas si Aling Marta sa
bakuran ng kanilang maliit na barung-barong upang mamalengke para sa hahandaing
mga pagkain para sa pagtatapos ng kanyanv anak. nakarating na siya sa palengke
ngunit ng dumating siya sa panggitnang pasilyo at umakmang hahakbang na papasok
ay siyang paglabas na humahangos ng isang batang lalaking nakapantalon ng
maruming maong na sa kahabaan ay pinag-ilang-lilis ang laylayan. Nakasuot ito
ng libaging kamiseta, punit mula sa balikat hanggang pusod, na ikinalitaw ng
kanyang butuhan at maruming dibdib. Sa kanilang pagbabangga ay muntik, na
niyang ikabuwal. Ang siko ng bata ay tumama sa kanyang kaliwang dibdib.
"Ano ka ba?" bulyaw ni Aling Marta.
"kaysikip na ng daraanan ay patakbo ka pa kung lumabas!"
"Pasensya na kayo, Ale," sabi ng bata.
Hawak nito ang isang maliit na bangos. -tig-bebente, sa loob-loob ni Aling
Marta. Ang bata ay takot na nakatingin sa kanya. "Hindi ko ho kayo
sinasadya. Nag mamadali ho ako, e."
"PASENSYA!" sabi ni Aling Marta.
Agad siyang tumalikod at tuloy- tuloy na pumasok. .
Dumating siya sa tindahan ng tuyong paninda at bumili ng isang kartong mantika.
Pagkaraan ay dumukot sa bulsa ng kanyang bestida upang magbayad. Wala ang
kanyang kalupi! Napansin ng kaharap ang kanyang anyo. Mayamaya ay parang kidlat na gumuhit sa
kanyang alaala ang gusgusing batang kanyang nakabangga. Sa labas, sa harap ng
palengke na kinaroroonan ng ilang tindahang maliliit. Nakatayo ito sa harap ng
isang bilao ng kangkong at sa malas niya ay tumatawad. Maliksi siyang lumapit
at binatak ang kanyang liig.
"Nakita ring kita!" ang sabi niyang
humihingal. "Ikaw ang dumukot ng piataka ko, ano? Huwag kang
magkakaila!""Ano hong pitaka?" ang sabi, "Wala ho akong
knukuha sa inyong pitaka"
May luha nang nakapamintana sa kanyang mga mata at
ang uhog at laway ay sabay na umaagos sa kanyang liig. Buhat sa likuran ng mga
manonood"Kung maari ay sumama kayo sa amin sa pulisya upang pag-usapan ang
tungkol sa bagay na ito.
Sumama ang dalawa sa pulisya.Nang makarating sila
roon ay iniwan muna sila ng pulis. Hindi na nakapagtimpi si Aling Marta at
hinablot ang bata. Sinaktan niya ito.
"Kahit kapkapan niyo pa ako ay wala kayong
makikita sa akin!" Sabi ng bata sabay takbo ng walang lingun-lingun
kasabay nito ang harurot ng isang sasakyan na siya namang dahilan ng
pagkaaksidente ng bata.
"Kahit na kapkapan niyo pa ako. Wala kayong
makikita sa akin" Ang Mga huling Salita na nasambit ng bata kasabay ng
pagkawala nito.
Namutla si Aling Marta. Tila sinisisi ang sarili sa
mga pangyayari. sa kanyang isipginawa niya lamang ang dapat gawin nino man at
para malaman ng ahat na ang nangyayaring ito’y pagbabayad lamang ng bata sa
kanyang nagawang kasalanan. Sa kabilang banda ay naisip niya ang asawa at anak
na kanina pa ay naghihintay sa kanya. Inisip niya kung paano makapag-uuwi ng
ulam samantalang wala na siyang pera.
Nangutang siya sa tindahan.
Nang siya ay makauwi sinalubong siya ng kanyang
asawa at anak. "Saan po kayo kumuha ng pambili, inay?" tanong ng
anak""Saan pa, e di sa pitaka."
"Ngunit naiwan niyo ho ang inyong
pitaka."Sabi naman ng kanyang asawa.
Noon rin ay naalala ni Aling Marta ang mga katagang
sinabi ng bata na kanyang pinagbintangan.
"Kahit na kapkapan niyo pa ako. Wala kayong
makikita sa akin."
X.
ARAL
Makabuluhan ang kuwento ng Ang Kalupi sapagkat
ito’y nagsasabi at nagbibigay malay sa bawat isa na kahit mahirap ang estado sa
buhay ng isang tao o hindi gaanong maganda ang sitwasyon sa buhay o kaya’y isa
s’yang pulubi sa lansangan ay hindi nangangahulugang maryoon itong masamang
iniisip dahil sa katunayan hindi natin sila kilala at wala rin tayong
karapatang husgahan ang kanilang pagkatao. Hindi man natin maitatanggi ang
katotohanan na paminsan-minsan ay nahuhusgahan natin ang kapwa natin maganda
kung itutuon na lang natin ang ating atensyon sa ibang bagay para hindi tayo makapanakit
ng iba. Lahat tayo ay may karapatang maging malaya at lahat din tayo ay may
karapatang makamtan ang hustisya sa buhay, kahit tayo ay mangmang o walang
narating sa buhay ang importante ay malakas ang iyong loob na harapin ang mga
pagsubok sa buhay at tiwala sa sarili ang kailangan. Higit pa rito dapat malaki
ang tiwala sa ating Poong Maykapal sapagkat siya lang ang makakatulong sa ating
mga ahirapan sa buhay.
XI.
KALAKASAN AT KAHINAAN NG AKDA
Magaling
ang pagkakasulat ng kwento at marami ang maaaring maging interpretasyon ditto dahil
sa napakahusay at napaka-angkop na pagkakasalaysay sa kwento. Nakakapukaw ng
isipan at damdamin ang huling bahagi ng kwento sapagkat hindi mo akalaing ganun
pala ang magiging kahinatnan nang susunod na kaganapan. Maganda rin ang
paggamit sa mga tauhan dahil malaki ang impakt ng mga ito sa mga mambabasa. Hindi
nga lang masyadong malinaw ang ilang mga bagay rito tulad ng kung saan kumuha
si Aling Marta ng pera upang mabili niya ang kanyang mga pinamili. Dahil nakakabitin
ang kwento nakakalito rin kung ano ang nagging nangyari pagkatapos mahimatay ni
Aling Marta at kung ano ang naging reaksyon ng kanyang anak at asawa. Dapat mas
naging detalyado pa sa bandang wakas ang kwento. Kahit hindi naging detalyado
ang kwento ay naging maganda parin ito sa aking puso’t isipan.
